Μια παλαιότερη αλλά άκρως επίκαιρη συνέντευξη για το μέλλον του έργου του μεγάλου συνθέτη.
Χρειάστηκε γερό μοντάζ η συνέντευξη αυτή! Τρεις ώρες τετ α τετ συνάντηση με τον χειμαρρώδη Γιώργο Χατζιδάκι είναι λογικό να περιλάβει πολλά και διαφορετικά θέματα από αυτά που πάντα ήθελα να τον ρωτήσω περισσότερο ως λάτρης της μουσικής του Χατζιδάκι και λιγότερο ως δημοσιογράφος: για τις επιλογές του όλο αυτόν τον καιρό αναφορικά με τη διαχείριση του έργου, για τον Σείριο, για τη σχέση του με τους αυθεντικούς ερμηνευτές του Μάνου Χατζιδάκι. Εκεί, λοιπόν, δίπλα από το πιάνο που γράφτηκαν όλα τα μεγάλα έργα του, με το Όσκαρ για τα Παιδιά του Πειραιά να φαίνεται πίσω από μία βιτρίνα και τους πίνακες του Μόραλη και του Σταθόπουλου να κοσμούν το ίδιο του το διαμέρισμα, ο θετός γιος του μου μίλησε τόσο για το σημαντικό θέμα του αρχείου Μάνου Χατζιδάκι, όσο και για τις επιθέσεις που συνεχίζει να δέχεται εδώ και δεκατέσσερα χρόνια σε προσωπικό επίπεδο.
Σε προηγούμενη ιδιωτική συζήτηση μας, μου είχατε πει πως δώσατε στην πολιτεία ένα είδος τελεσίγραφου έως τα τέλη του 2008 για το πολύκροτο θέμα του αρχείου Μάνου Χατζιδάκι. Σήμερα ποια είναι η κατάσταση;
Συνεχίζει να μη συμβαίνει τίποτα. Δεν έδωσα ακριβώς τελεσίγραφο, απλά είπα ποια είναι τα περιθώρια σε σχέση με τις ανάγκες του αρχείου. Είναι μια σύνθετη υπόθεση, πράξη και όχι λόγια. Αν δεν υπάρξει ανταπόκριση, εγώ θα κοιτάξω να βρω λύσεις, το πιθανότερο εκτός Ελλάδος.
Αληθεύει ότι εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από Πανεπιστημιακά ιδρύματα της Σουηδίας και της Αμερικής;
Όχι, δεν ξέρω πως διέρρευσε αυτό για τη Σουηδία και δεν ίσχυε ποτέ. Υπάρχει όμως όντως ενδιαφέρον από ένα Πανεπιστήμιο αμερικανικό, για το οποίο εγώ προσωπικά θα ενεργοποιηθώ ώστε να πάει εκεί το αρχείο.
Θέλετε να μας πείτε για ποιο Πανεπιστήμιο μιλάμε;
Όχι, πριν αποσαφηνιστεί το όλο γεγονός. Δε θέλω να δημιουργούνται εντυπώσεις και, επίσης, επειδή ζούμε σε πονηρούς καιρούς δε θα ήθελα καμία παρέμβαση.
Πότε το προσδιορίζετε όλο αυτό χρονικά;
Μέσα στο 2009 το θέμα του αρχείου θα έχει λήξει οριστικά με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο. Είτε δηλαδή θα το αναλάβει κάποιος εδώ, εσωτερικά, είτε θα φύγει έξω.
Αυτός ο κάποιος θα είναι από την πολιτεία υποθέτω ότι εννοείτε…
Από την πολιτεία, βεβαίως. Δε μπορώ να μιλήσω για ιδιώτες ή πολιτιστικά ιδρύματα. Αλήθεια είναι ότι κι εγώ δεν έκανα ανάλογες επαφές. Απευθύνθηκα κατ’ ευθείαν στην πολιτεία που θεωρώ ότι ενδεχομένως είναι χρέος της και συμφέρον της.
Πως φαντάζεστε τον ιδανικό χώρο διατήρησης του αρχείου Μάνου Χατζιδάκι;
Ο ίδιος τον είχε οραματιστεί! Ένας χώρος απλός βιομηχανικός, όπου θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ώστε να τοποθετηθούν εκεί όλα τα πράγματα του προσωπικού του αρχείου και που θα μπορεί να είναι επισκέψιμος. Να περιέχει ψηφιοποιημένο όλο το αρχείο, ώστε να μπορεί να γίνεται αντικείμενο μελέτης από νέους ανθρώπους! Επίσης, ιδανικό θα ήταν να υπήρχε ένα μικρό εργαστήρι, όπου θα γίνονταν διάφορες εκδηλώσεις, ρεσιτάλ κλπ. Γενικά, ένας χώρος ελκυστικός ειδικά για τους νέους! Αυτή ήταν κι η επιθυμία του, ουτοπική στη χώρα που ζούμε.
Ουτοπική ίσως για τον καιρό που το σκεφτόταν ο Χατζιδάκις. Σήμερα όμως ακούγεται πολύ ''μπροστά'' ένας εργαστηριακός χώρος διατήρησης του αρχείου του!
Είχε αυτό το πλεονέκτημα ο Χατζιδάκις! Να μιλάει και να προβλέπει τα γεγονότα για μετά από τριάντα και σαράντα χρόνια! Αντιπαθούσε τα μουσεία, ήταν τελείως αντιμουσειακός!
Τι ακριβώς περιλαμβάνει το αρχείο του Μάνου Χατζιδάκι;
Περιλαμβάνει όλες τις παρτιτούρες των έργων του από τη δεκαετία του 1940, τέσσερα πιάνα, ακόμη και το πιάνο των παιδικών του χρόνων, τις μαγνητοταινίες του, τα βιβλία του, τους πίνακες του, τα ημερολόγια του, όλη του τη ζωή!
Σε αντίθεση πάντως με ό,τι γράφτηκε πρόσφατα στον Τύπο, εγώ μια χαρά το βλέπω το διαμέρισμα. Αναφέρομαι βέβαια στο γεγονός που διέρρευσε για την ανημποριά σας να συντηρήσετε όχι μόνο το αρχείο, αλλά και το σπίτι.
Αυτό ήταν μια ατυχής στιγμή. Δεν ισχύει ούτε στο ελάχιστο. Εάν είχα φτάσει σ’ αυτή την κατάσταση, να μη μπορώ να συντηρήσω ούτε τους τοίχους, το οικοδόμημα, θα είχα αποτύχει παταγωδώς! Επίσης θα το είχαν μάθει όλοι, ακόμη κι εκείνοι που δεν ενδιαφέρονται για τον Μάνο Χατζιδάκι!
Σε ένα πρόσφατο σιντί του Σείριου με πιανιστικά έργα του Χατζιδάκι με σολίστ τη Ντόρα Μπακοπούλου αποδίδεται για πρώτη φορά το έργο Ιονική Σουίτα, η παρτιτούρα του οποίου βρέθηκε λίγες μέρες μετά το θάνατο του. Υπάρχει περίπτωση να μην έχετε μαζεμένα όλα τα έργα του Χατζιδάκι;
Σαφώς! Υπάρχει ένα υλικό σημαντικό, που δε βρίσκεται στο αρχείο. Ο Χατζιδάκις είχε αφήσει πολλές παρτιτούρες στο Εθνικό Θέατρο ή στο Θέατρο Τέχνης, τις οποίες ενδεχομένως να έχουν κάποιοι συνεργάτες του στο δικό τους αρχείο, χωρίς να έχω εγώ γνώση. Κανονικά θα έπρεπε να τις επιστρέψουν και αυτό ίσως συμβεί μόλις δρομολογηθεί η επίλυση του θέματος του αρχείου. Εκτός κι αν θέλουν να τις κρατήσουν για γνωστούς και άγνωστους λόγους. Ξέρω, ας πούμε, ότι έχουν αφαιρεθεί παρτιτούρες του Χατζιδάκι απ’ το αρχείο του Εθνικού Θεάτρου και έκτοτε αγνοείται η τύχη τους.
Κάθε νέο γκρουπάκι που βγαίνει συνήθως δηλώνει ότι φέρει επιρροές από τον Χατζιδάκι. Γιατί, λοιπόν, ενώ παραμένει τόσο ζωογόνο το έργο του, η επίσημη πολιτεία του γυρνάει την πλάτη;
Πάντα η ελληνική πολιτεία ήταν και είναι αντιπνευματική. Δεν την εξυπηρέτησε ποτέ την πολιτεία ο Χατζιδάκις, στάθηκε στην απέναντι πλευρά πλην ελάχιστων εξαιρέσεων. Επίσης, δεν ζει ώστε να εισπράξει η πολιτεία τα οφέλη κατά πώς νομίζει ή θεωρεί από την παρουσία του. Ποτέ δε γνώριζε το αληθινό συμφέρον της σε πολιτιστικό επίπεδο η πολιτεία. Είναι αυτό που έλεγε για να ασκείς εξουσία, πρέπει και να την περιφρονείς! Ναι! Γνώριζε πολύ καλά ότι οι κοινωνίες υπάρχουν με βάση τα συστήματα που τις προσδιορίζουν. Δεν πίστευε ούτε σε μεταφυσικές καταστάσεις, ούτε σε μία κοινωνική ουτοπία. Αλλά η ελληνική πολιτεία έχει καταρρίψει κάθε ρεκόρ αντιπνευματικότητας και αδιαφορίας!
Σας έχουν προσάψει σκληροπυρηνική στάση σε ότι αφορά τα δικαιώματα της μουσικής του Χατζιδάκι. Γιατί αυτό, πιστεύετε;
Υπάρχουν προδιαγραφές για το πώς πρέπει να παρουσιάζεται το έργο του. Όταν δεν τηρούνται, το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να αρνούμαι την όποια παρουσίαση του. Η διακύβευση του έργου είναι πολύ μεγάλο θέμα και οφείλει κανείς να το προστατεύσει ειδικά σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, όπου κυριαρχεί η ασυδοσία και ο Νέος Εγωισμός, που έθεσε κάποτε πολύ ευφυώς ο Σαββόπουλος.
Από τις μέχρι τώρα προσπάθειες σας για το πέρασμα των έργων του Χατζιδάκι στη νέα γενιά και, φυσικά, εννοώ τις δισκογραφικές επανεκτελέσεις που εκδώσατε σαν Σείριος, είστε 100% ικανοποιημένος;
Θεωρώ ότι οι επανεκτελέσεις των έργων που εκδώσαμε έγιναν με τραγουδιστές που μπορούσαν να τραγουδήσουν Χατζιδάκι. Δεν ξέρω αν το αποτέλεσμα πέτυχε, εγώ έχω άποψη, όμως θα το κρίνει ο κόσμος τελικά. Οι προδιαγραφές των έργων είναι πολύ υψηλές βέβαια και καμιά φορά το όλο πράγμα επαφίεται στον πατριωτισμό των ιδίων των καινούργιων ερμηνευτών.
Ας πάμε στην Αμοργό, ένα έργο που απασχόλησε επί δεκαετίες τον Χατζιδάκι. Πιστεύετε ότι η πρόσφατη έκδοση του από τον Σείριο πληροί απόλυτα τις προϋποθέσεις που θα έθετε ο ίδιος;
Δε μπορώ να σας απαντήσω με σιγουριά, θα ήταν παράδοξο εφόσον ο ίδιος δε ζει για να το επιβεβαιώσει. Θεωρώ όμως ότι κάναμε ότι ήταν δυνατό ώστε να είμαστε εντός των προδιαγραφών του και των οδηγιών του. Δεν προστέθηκε, ούτε αφαιρέθηκε μισή νότα, εξ ου και το έργο σβήνει σιγά – σιγά βάσει των παρτιτούρων που διασώθηκαν. Η ηχογράφηση ήταν πολύ υψηλού επιπέδου, όλοι οι μουσικοί, οι τραγουδιστές, ο Καρυτινός κλπ. Τώρα, αν ζούσε ο Μάνος, πώς θα το έφτιαχνε, αυτό δε θα το μάθουμε ποτέ και δε νομίζω ότι τελικά έχει σημασία.
Κάθε φορά που αναφέρεστε στις παρτιτούρες του Μάνου Χατζιδάκι, το κάνετε μ’ ένα τρόπο σα να μιλάτε για το Άγιο Δισκοπότηρο. Να υποθέσω ό,τι δεν σας αφήνουν απόλυτα ικανοποιημένο οι διασκευές που γίνονται στα τραγούδια του;
Μια διαφορετική ενορχήστρωση επιτρέπεται σε μεμονωμένα τραγούδια και όχι σε ολόκληρους κύκλους τραγουδιών. Δεν έχουν ανάγκη διαφορετικής επεξεργασίας. Στην τελική, εάν ο Χατζιδάκις είναι σπουδαίος και ιδιοφυής, δεν καταλαβαίνω ποια η σημασία μιας άλλης ενορχήστρωσης, απ’ αυτήν που ο ίδιος γέννησε.
Αυτό όμως δεν έρχεται σε πλήρη αντιδιαστολή με τα "Μεταφορές" του Κ. Βήτα που εκδόθηκαν από τον Σείριο;
Κατ’ εξαίρεσην! Είπαμε απλά να μη γίνει κανόνας. Υπάρχει η τάση των δυτικών αναπτυγμένων κοινωνιών να γίνονται υποτιθέμενα καινούργια πράγματα, κάθε δυο μήνες να γεννιούνται συγκλονιστικές δημιουργίες. Δίχως βέβαια να έχουμε προλάβει να αφομοιώσουμε αυτό που έχει προϋπάρξει. Σας ερωτώ κι εγώ, έχουμε αφομοιώσει δηλαδή το έργο του Χατζιδάκι ή του οποιουδήποτε μεγάλου συνθέτη, ώστε να το θέλουμε κι από άλλη οπτική γωνία;
Τι γίνεται με τις ανέκδοτες κινηματογραφικές μουσικές του Χατζιδάκι;
Υπάρχει ένας τεράστιος όγκος υλικού από τις δουλειές του στο εξωτερικό. Αρχίζει μια συστηματική έκδοση αυτών ακριβώς των μουσικών από φέτος. Ευελπιστώ να εκδώσουμε μέχρι τα Χριστούγεννα δύο κινηματογραφικά σάουντρακ, το "Ήρωες" και το "Μάρτλετς Τέιλ". Αυτή είναι από δω και πέρα η βασική δουλειά μου με τον Σείριο, η διαφύλαξη μέσω της διάδοσης του σημαντικού ανέκδοτου υλικού του Χατζιδάκι. Στη συνέχεια, θα εκδοθούν όλα τα πιανιστικά έργα με τον Γιώργο Λαζαρίδη, καθώς και ένα σιντί με αγγλόφωνα τραγούδια με ερμηνευτή τον Βασιλικό των "Ρέινινγκ Πλέζιουρ"!
Και το διαδίκτυο; Οι νέοι άνθρωποι μπορούν πλέον να μπαίνουν στο γιουτούμπ και να ανακαλύπτουν ολόκληρα έργα του.
Αυτό είναι παράνομο και πρέπει να σταματήσει! Το διαδίκτυο έχει μια ελευθερία και μία αναρχία αρνητική σε έναν βαθμό και θετική σε κάποιον άλλο. Δεν θα με πείραζε να ''ανεβαίνουν'' έργα που έχουν εκδοθεί, αλλά τα ανέκδοτα δεν επιτρέπεται. Και πρόκειται να αντιδράσω!
Θα ήθελα να σας ρωτήσω στο σημείο αυτό γιατί δε συνεχίσατε τη συνεργασία με τους κλασικούς χατζιδακικούς ερμηνευτές και κάνατε ανοίγματα με πιο εμπορικούς, ας μου επιτρέψετε, τραγουδιστές σαν την Ελευθερία Αρβανιτάκη;
Πιστεύω ότι ολοκλήρωσαν τον κύκλο τους στο έργο του Χατζιδάκι. Αυτή είναι και μια χατζιδακική άποψη!
Σκληρό δεν είναι αυτό που λέτε;
Ναι, αλλά είναι αληθινό. Αντιλαμβάνεστε να κάνουμε συναυλίες με ανθρώπους που όπως είπα έκλεισαν τον κύκλο τους; Και επειδή αναφερθήκατε στην Αρβανιτάκη, που είναι το πιο διάσημο όνομα, σας λέω ότι είναι μια σπουδαία τραγουδίστρια που ενδεχομένως να μην το γνωρίζει ούτε η ίδια. Μακάρι το θέμα εμπορικότητα να εκπροσωπείτο από φωνές όπως της Αρβανιτάκη. Τότε τα πράγματα ίσως να ήταν διαφορετικά στο ελληνικό τραγούδι.
Δεν αντιλέγω, άλλωστε η Αρβανιτάκη τραγούδησε Μεγάλο Ερωτικό στον Σείριο με τη Γαλάνη υπό τη διεύθυνση του ίδιου του Χατζιδάκι, απλά δεν υπήρξε ποτέ χατζιδακική ερμηνεύτρια.
Κοιτάξτε να δείτε, ακούω κατά καιρούς αυτούς τους κλασικούς χατζιδακικούς ερμηνευτές που λέτε, στις ηχογραφήσεις με τον Χατζιδάκι και δεν έχω την άποψη ότι ήταν αυθεντίες σ’ αυτό που έκαναν. Η μοναδική που ήταν ακριβώς, ίσως και παραπάνω από τις προσδοκίες του Χατζιδάκι, μέσα στη μουσική του ήταν μόνο μία: η Φλέρυ Νταντωνάκη! Όλοι οι άλλοι απέχουν μακράν, χωρίς να θέλω καθόλου να μειώσω τη σημασία τους και τη συμβολή τους στο ελληνικό τραγούδι!
Η Μαργαρίτα Θεοδωράκη σε πρόσφατη τηλεοπτική της εμφάνιση δήλωσε ότι προσεγγίζει τη Νατάσσα Θεοδωρίδου ή τον Πασχάλη Τερζή για να ερμηνεύσουν έργα του Μίκη. Πως θα φανταζόσασταν εσείς την Κρασογιώργαινα με τον Νότη Σφακιανάκη, που λέει ο λόγος;
Ε, καλά, αυτό ανάγεται στη σφαίρα του σουρεαλισμού! Μου είναι δύσκολο να μιλήσω για κάτι τέτοιο, ο καθένας έχει την ευθύνη των λόγων του. Σε ότι αφορά τον Μίκη Θεοδωράκη, έχω ένα πολύ μεγάλο σεβασμό σ’ αυτόν τον άνθρωπο και ως εκ τούτου νομίζω ότι πρέπει να προχωρήσουμε στην επόμενη ερώτηση!
Μιλήσατε πριν για εκδόσεις ανέκδοτου υλικού του Χατζιδάκι. Επιμελείστε ακόμη και τις επανεκδόσεις που γίνονται κατά καιρούς των παλιότερων έργων του;
Με βάση τα συμβόλαια που είχε φτιάξει ο ίδιος, έχω την επίβλεψη όλων των επανεκδόσεων. Κυκλοφόρησαν ξανά όλα τα έργα στην EMI κι ήρθε κι η σειρά της Λύρα. Ενώ είχαμε ξεκινήσει συνεννοήσεις, για κάποιον απροσδιόριστο λόγο βγήκανε ο Μεγάλος Ερωτικός, η Εποχή της Μελισσάνθης και οι Μπαλάντες της οδού Αθηνάς με έναν απαράδεκτο αντιχατζιδακικό τρόπο. Κινητοποιήθηκα, αποσύρθηκαν απ’ την αγορά κι είπαμε τώρα να κυκλοφορήσουν βάσει των προδιαγραφών του Χατζιδάκι. Μια δεύτερη παρανομία που συντελέστηκε ήταν πρόσφατα. Πάω στο περίπτερο και δυο μέρες πριν τη 14η επέτειο του θανάτου του Χατζιδάκι, βλέπω στον Επενδυτή την Τραβιάτα μαζί με Σάμερ Χιτς και διάφορα άλλα. Πριν από λίγα χρόνια, μου είχε ζητήσει η Βάσω Παπαντωνίου να εκδοθεί το έργο σε διπλό σιντί με το δίφωνο και το είχα επιτρέψει. Φαίνεται όμως ότι είχε μείνει κάποιο στοκ και θέλησαν να το πουλήσουν ξανά στο πλαίσιο μιας εμπορικής λογικής και μάλιστα προ της επετείου του θανάτου. Έστειλα ένα εξώδικο, λέγοντας πως μελλοντικά θα καταφύγω στα ένδικα μέσα. Δεν έχω καμία προκατάληψη ούτε με τους επιχειρηματίες, ούτε με τους εκδότες, αρκεί να σέβονται τις προδιαγραφές του έργου. Κατά τα άλλα, συνεργάζομαι έως και εξαιρετικά μαζί τους, όπως στην περίπτωση της ΕΜΙ!
Συνεργαζόσασταν επίσης μέχρι πρότινος με τον Νίκο Κυπουργό. Πως και αποσχίστηκε από τον Σείριο κι έφτιαξε δικό του λέιμπελ;
Δεν αποσχίστηκε, αλλά ολοκληρώθηκε κι εδώ ο κύκλος της συγκεκριμένης σχέσης του Νίκου με το χατζιδακικό υλικό. Είναι ένας θαυμάσιος άνθρωπος με πολύ μεγάλο ταλέντο, αλλά έδινε ίσως πάρα πολύ χρόνο στο γεγονός αυτό εις βάρος της προσωπικής δουλειάς του. Ο Νίκος παραμένει φίλος, εάν χρειαστεί θα τον συμβουλευθώ, πάντως ο κοινός κύκλος μας ολοκληρώθηκε.
Στη φετινή επέτειο του θανάτου του Μάνου Χατζιδάκι παρουσιάστηκαν στο Μέγαρο το Blue με τον Γιώργο Μουλουδάκη στην κιθάρα, όπως και το έργο Ραγκτάιμ του Μηνά Αλεξιάδη, αφιερωμένο στον Μάνο Χατζιδάκι. Πήγατε σ’ αυτή την εκδήλωση;
Όχι! Δεν πηγαίνω ποτέ στις εκδηλώσεις της Ορχήστρας των Χρωμάτων, έχω διαχωρίσει τη θέση μου! Είναι μια καλή ορχήστρα, που δεν είχε τη συνέχεια που οραματιζόταν ο Μάνος. Αυτό έχει να κάνει και με τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει όλα αυτά τα χρόνια. Διαχώρισα τη θέση μου εξ αιτίας της αμετροέπειας που επέδειξαν! Αντιλαμβάνομαι τα πρώτα χρόνια να θέλουν να συνδέονται απόλυτα με τον Χατζιδάκι, ώστε να έχουν ισχυρό προφίλ. Επίσης, δέχτηκα προσωπικές επιθέσεις, επειδή τους εμπόδιζα να καπηλευτούν το έργο του Χατζιδάκι, το οποίο κατά κύριο λόγο δεν είναι συμφωνικό. Ο ίδιος ο Χατζιδάκις, τέλος, δεν επιθυμούσε να παίζει έργα του η Ορχήστρα των Χρωμάτων για ηθικούς και κυρίως μουσικούς λόγους. Δεν έχω συμφέρον να μην υπάρχει η Ορχήστρα των Χρωμάτων, αλλά έχω συμφέρον να μη ζει σε βάρος του έργου του Χατζιδάκι!
Χρησιμοποιείτε βαριές εκφράσεις. Να υποθέσω εξ αιτίας της προσωπικής επίθεσης που αναφέρατε ότι δεχθήκατε;
Το έχω υποστεί αυτό εδώ και 14 χρόνια. Με είχε προειδοποιήσει ο ίδιος ο Μάνος. Πρώτα θα σου επιτεθούν οι φίλοι μου, μου είχε πει, μετά οι δημοσιογράφοι! Είχε δίκιο!
Όπως ο Στάθης Τσαγκαρουσιάνος που σας κατακεραύνωσε απ’ την Ελευθεροτυπία για τους Όρνιθες με το τσίρκο των Γάλλων.
Δεν του άρεσε και σέβομαι την άποψη του. Ειδικά ο Τσαγκαρουσιάνος δεν ανήκει στην περιοχή αυτή των συγκεκριμένων δημοσιογράφων. Η παράσταση αυτή δεν έγινε σε ένα χώρο που τηρούσε τις προϋποθέσεις.
Τότε πώς το επιτρέψατε να γίνει;
Είχαν προχωρήσει πολύ τα πράγματα, είχαν υπογραφεί συμβόλαια και υπήρχαν μεγάλες ποινικές ρήτρες. Οι άνθρωποι εργάζονταν μήνες γι’ αυτή τη δουλειά, δε μπορούσα να την παγώσω. Θα ήταν ανήθικο από μέρους μου. Τώρα, το ότι δεν άρεσε του Τσαγκαρουσιάνου, τον οποίο εκτιμώ πολύ, δε σημαίνει και τίποτα. Όπως δε σημαίνει ότι όλα αυτά που κάνω είναι και συγκλονιστικά. Πάντως, εμένα μου είχαν αρέσει εκείνοι οι Όρνιθες.
Μέχρι και λίγα χρόνια πριν υπογράφατε τα σιντί του Σείριου ως Γιώργος Θεοφανόπουλος – Χατζιδάκις. Σιγά – σιγά το Θεοφανόπουλος εξαφανίστηκε. Κλείνοντας, θα θέλατε να μου πείτε για ποιο λόγο;
Το πρόβλημα σ’ αυτήν εδώ τη χώρα είναι το αυτονόητο. Σας αρέσει, δεν σας αρέσει, είμαι ο γιος του Μάνου Χατζιδάκι! Όπως εσείς έχετε το όνομα του πατέρα σας, έτσι το έχω κι εγώ! Θα χρησιμοποιούσα το όνομα του βιολογικού μου πατέρα εάν δεν υπήρχε αυτός ο ρατσισμός κι η καχυποψία στην περιρέουσα ατμόσφαιρα! Έχω βιώσει απίστευτες καταστάσεις, οι οποίες όταν εντάθηκαν αποφάσισα να βάλω για λίγο στην κατάψυξη το άλλο μου όνομα. Ούτε το απορρίπτω, ούτε δεν το περιέχω, είναι όμως τόσο γελοίες όλες αυτές οι επιθέσεις που οφείλω να προστατευθώ!
* Η συνέντευξη με τον Γιώργο Χατζιδάκη έγινε τον Ιούλιο του 2008 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Δίφωνο (τεύχος 153, Ιούλιος - Αύγουστος 2008)
** Η ερώτηση μου περί διαδικτύου και γιουτούμπ μαζί με την απάντηση του Γιώργου Χατζιδάκι αποσπάστηκαν από μία ακόμη συνέντευξη που μου παραχώρησε για το ΠΟΝΤΙΚΙ AΡT (τεύχος 280, Πέμπτη 27 Σεπτεμβρίου 2012)
Πηγή: www.lifo.gr
Χρειάστηκε γερό μοντάζ η συνέντευξη αυτή! Τρεις ώρες τετ α τετ συνάντηση με τον χειμαρρώδη Γιώργο Χατζιδάκι είναι λογικό να περιλάβει πολλά και διαφορετικά θέματα από αυτά που πάντα ήθελα να τον ρωτήσω περισσότερο ως λάτρης της μουσικής του Χατζιδάκι και λιγότερο ως δημοσιογράφος: για τις επιλογές του όλο αυτόν τον καιρό αναφορικά με τη διαχείριση του έργου, για τον Σείριο, για τη σχέση του με τους αυθεντικούς ερμηνευτές του Μάνου Χατζιδάκι. Εκεί, λοιπόν, δίπλα από το πιάνο που γράφτηκαν όλα τα μεγάλα έργα του, με το Όσκαρ για τα Παιδιά του Πειραιά να φαίνεται πίσω από μία βιτρίνα και τους πίνακες του Μόραλη και του Σταθόπουλου να κοσμούν το ίδιο του το διαμέρισμα, ο θετός γιος του μου μίλησε τόσο για το σημαντικό θέμα του αρχείου Μάνου Χατζιδάκι, όσο και για τις επιθέσεις που συνεχίζει να δέχεται εδώ και δεκατέσσερα χρόνια σε προσωπικό επίπεδο.
Σε προηγούμενη ιδιωτική συζήτηση μας, μου είχατε πει πως δώσατε στην πολιτεία ένα είδος τελεσίγραφου έως τα τέλη του 2008 για το πολύκροτο θέμα του αρχείου Μάνου Χατζιδάκι. Σήμερα ποια είναι η κατάσταση;
Συνεχίζει να μη συμβαίνει τίποτα. Δεν έδωσα ακριβώς τελεσίγραφο, απλά είπα ποια είναι τα περιθώρια σε σχέση με τις ανάγκες του αρχείου. Είναι μια σύνθετη υπόθεση, πράξη και όχι λόγια. Αν δεν υπάρξει ανταπόκριση, εγώ θα κοιτάξω να βρω λύσεις, το πιθανότερο εκτός Ελλάδος.
Αληθεύει ότι εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από Πανεπιστημιακά ιδρύματα της Σουηδίας και της Αμερικής;
Όχι, δεν ξέρω πως διέρρευσε αυτό για τη Σουηδία και δεν ίσχυε ποτέ. Υπάρχει όμως όντως ενδιαφέρον από ένα Πανεπιστήμιο αμερικανικό, για το οποίο εγώ προσωπικά θα ενεργοποιηθώ ώστε να πάει εκεί το αρχείο.
Θέλετε να μας πείτε για ποιο Πανεπιστήμιο μιλάμε;
Όχι, πριν αποσαφηνιστεί το όλο γεγονός. Δε θέλω να δημιουργούνται εντυπώσεις και, επίσης, επειδή ζούμε σε πονηρούς καιρούς δε θα ήθελα καμία παρέμβαση.
Πότε το προσδιορίζετε όλο αυτό χρονικά;
Μέσα στο 2009 το θέμα του αρχείου θα έχει λήξει οριστικά με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο. Είτε δηλαδή θα το αναλάβει κάποιος εδώ, εσωτερικά, είτε θα φύγει έξω.
Αυτός ο κάποιος θα είναι από την πολιτεία υποθέτω ότι εννοείτε…
Από την πολιτεία, βεβαίως. Δε μπορώ να μιλήσω για ιδιώτες ή πολιτιστικά ιδρύματα. Αλήθεια είναι ότι κι εγώ δεν έκανα ανάλογες επαφές. Απευθύνθηκα κατ’ ευθείαν στην πολιτεία που θεωρώ ότι ενδεχομένως είναι χρέος της και συμφέρον της.
Πως φαντάζεστε τον ιδανικό χώρο διατήρησης του αρχείου Μάνου Χατζιδάκι;
Ο ίδιος τον είχε οραματιστεί! Ένας χώρος απλός βιομηχανικός, όπου θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ώστε να τοποθετηθούν εκεί όλα τα πράγματα του προσωπικού του αρχείου και που θα μπορεί να είναι επισκέψιμος. Να περιέχει ψηφιοποιημένο όλο το αρχείο, ώστε να μπορεί να γίνεται αντικείμενο μελέτης από νέους ανθρώπους! Επίσης, ιδανικό θα ήταν να υπήρχε ένα μικρό εργαστήρι, όπου θα γίνονταν διάφορες εκδηλώσεις, ρεσιτάλ κλπ. Γενικά, ένας χώρος ελκυστικός ειδικά για τους νέους! Αυτή ήταν κι η επιθυμία του, ουτοπική στη χώρα που ζούμε.
Ουτοπική ίσως για τον καιρό που το σκεφτόταν ο Χατζιδάκις. Σήμερα όμως ακούγεται πολύ ''μπροστά'' ένας εργαστηριακός χώρος διατήρησης του αρχείου του!
Είχε αυτό το πλεονέκτημα ο Χατζιδάκις! Να μιλάει και να προβλέπει τα γεγονότα για μετά από τριάντα και σαράντα χρόνια! Αντιπαθούσε τα μουσεία, ήταν τελείως αντιμουσειακός!
Τι ακριβώς περιλαμβάνει το αρχείο του Μάνου Χατζιδάκι;
Περιλαμβάνει όλες τις παρτιτούρες των έργων του από τη δεκαετία του 1940, τέσσερα πιάνα, ακόμη και το πιάνο των παιδικών του χρόνων, τις μαγνητοταινίες του, τα βιβλία του, τους πίνακες του, τα ημερολόγια του, όλη του τη ζωή!
Σε αντίθεση πάντως με ό,τι γράφτηκε πρόσφατα στον Τύπο, εγώ μια χαρά το βλέπω το διαμέρισμα. Αναφέρομαι βέβαια στο γεγονός που διέρρευσε για την ανημποριά σας να συντηρήσετε όχι μόνο το αρχείο, αλλά και το σπίτι.
Αυτό ήταν μια ατυχής στιγμή. Δεν ισχύει ούτε στο ελάχιστο. Εάν είχα φτάσει σ’ αυτή την κατάσταση, να μη μπορώ να συντηρήσω ούτε τους τοίχους, το οικοδόμημα, θα είχα αποτύχει παταγωδώς! Επίσης θα το είχαν μάθει όλοι, ακόμη κι εκείνοι που δεν ενδιαφέρονται για τον Μάνο Χατζιδάκι!
Σε ένα πρόσφατο σιντί του Σείριου με πιανιστικά έργα του Χατζιδάκι με σολίστ τη Ντόρα Μπακοπούλου αποδίδεται για πρώτη φορά το έργο Ιονική Σουίτα, η παρτιτούρα του οποίου βρέθηκε λίγες μέρες μετά το θάνατο του. Υπάρχει περίπτωση να μην έχετε μαζεμένα όλα τα έργα του Χατζιδάκι;
Σαφώς! Υπάρχει ένα υλικό σημαντικό, που δε βρίσκεται στο αρχείο. Ο Χατζιδάκις είχε αφήσει πολλές παρτιτούρες στο Εθνικό Θέατρο ή στο Θέατρο Τέχνης, τις οποίες ενδεχομένως να έχουν κάποιοι συνεργάτες του στο δικό τους αρχείο, χωρίς να έχω εγώ γνώση. Κανονικά θα έπρεπε να τις επιστρέψουν και αυτό ίσως συμβεί μόλις δρομολογηθεί η επίλυση του θέματος του αρχείου. Εκτός κι αν θέλουν να τις κρατήσουν για γνωστούς και άγνωστους λόγους. Ξέρω, ας πούμε, ότι έχουν αφαιρεθεί παρτιτούρες του Χατζιδάκι απ’ το αρχείο του Εθνικού Θεάτρου και έκτοτε αγνοείται η τύχη τους.
Κάθε νέο γκρουπάκι που βγαίνει συνήθως δηλώνει ότι φέρει επιρροές από τον Χατζιδάκι. Γιατί, λοιπόν, ενώ παραμένει τόσο ζωογόνο το έργο του, η επίσημη πολιτεία του γυρνάει την πλάτη;
Πάντα η ελληνική πολιτεία ήταν και είναι αντιπνευματική. Δεν την εξυπηρέτησε ποτέ την πολιτεία ο Χατζιδάκις, στάθηκε στην απέναντι πλευρά πλην ελάχιστων εξαιρέσεων. Επίσης, δεν ζει ώστε να εισπράξει η πολιτεία τα οφέλη κατά πώς νομίζει ή θεωρεί από την παρουσία του. Ποτέ δε γνώριζε το αληθινό συμφέρον της σε πολιτιστικό επίπεδο η πολιτεία. Είναι αυτό που έλεγε για να ασκείς εξουσία, πρέπει και να την περιφρονείς! Ναι! Γνώριζε πολύ καλά ότι οι κοινωνίες υπάρχουν με βάση τα συστήματα που τις προσδιορίζουν. Δεν πίστευε ούτε σε μεταφυσικές καταστάσεις, ούτε σε μία κοινωνική ουτοπία. Αλλά η ελληνική πολιτεία έχει καταρρίψει κάθε ρεκόρ αντιπνευματικότητας και αδιαφορίας!
Σας έχουν προσάψει σκληροπυρηνική στάση σε ότι αφορά τα δικαιώματα της μουσικής του Χατζιδάκι. Γιατί αυτό, πιστεύετε;
Υπάρχουν προδιαγραφές για το πώς πρέπει να παρουσιάζεται το έργο του. Όταν δεν τηρούνται, το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να αρνούμαι την όποια παρουσίαση του. Η διακύβευση του έργου είναι πολύ μεγάλο θέμα και οφείλει κανείς να το προστατεύσει ειδικά σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, όπου κυριαρχεί η ασυδοσία και ο Νέος Εγωισμός, που έθεσε κάποτε πολύ ευφυώς ο Σαββόπουλος.
Από τις μέχρι τώρα προσπάθειες σας για το πέρασμα των έργων του Χατζιδάκι στη νέα γενιά και, φυσικά, εννοώ τις δισκογραφικές επανεκτελέσεις που εκδώσατε σαν Σείριος, είστε 100% ικανοποιημένος;
Θεωρώ ότι οι επανεκτελέσεις των έργων που εκδώσαμε έγιναν με τραγουδιστές που μπορούσαν να τραγουδήσουν Χατζιδάκι. Δεν ξέρω αν το αποτέλεσμα πέτυχε, εγώ έχω άποψη, όμως θα το κρίνει ο κόσμος τελικά. Οι προδιαγραφές των έργων είναι πολύ υψηλές βέβαια και καμιά φορά το όλο πράγμα επαφίεται στον πατριωτισμό των ιδίων των καινούργιων ερμηνευτών.
Ας πάμε στην Αμοργό, ένα έργο που απασχόλησε επί δεκαετίες τον Χατζιδάκι. Πιστεύετε ότι η πρόσφατη έκδοση του από τον Σείριο πληροί απόλυτα τις προϋποθέσεις που θα έθετε ο ίδιος;
Δε μπορώ να σας απαντήσω με σιγουριά, θα ήταν παράδοξο εφόσον ο ίδιος δε ζει για να το επιβεβαιώσει. Θεωρώ όμως ότι κάναμε ότι ήταν δυνατό ώστε να είμαστε εντός των προδιαγραφών του και των οδηγιών του. Δεν προστέθηκε, ούτε αφαιρέθηκε μισή νότα, εξ ου και το έργο σβήνει σιγά – σιγά βάσει των παρτιτούρων που διασώθηκαν. Η ηχογράφηση ήταν πολύ υψηλού επιπέδου, όλοι οι μουσικοί, οι τραγουδιστές, ο Καρυτινός κλπ. Τώρα, αν ζούσε ο Μάνος, πώς θα το έφτιαχνε, αυτό δε θα το μάθουμε ποτέ και δε νομίζω ότι τελικά έχει σημασία.
Κάθε φορά που αναφέρεστε στις παρτιτούρες του Μάνου Χατζιδάκι, το κάνετε μ’ ένα τρόπο σα να μιλάτε για το Άγιο Δισκοπότηρο. Να υποθέσω ό,τι δεν σας αφήνουν απόλυτα ικανοποιημένο οι διασκευές που γίνονται στα τραγούδια του;
Μια διαφορετική ενορχήστρωση επιτρέπεται σε μεμονωμένα τραγούδια και όχι σε ολόκληρους κύκλους τραγουδιών. Δεν έχουν ανάγκη διαφορετικής επεξεργασίας. Στην τελική, εάν ο Χατζιδάκις είναι σπουδαίος και ιδιοφυής, δεν καταλαβαίνω ποια η σημασία μιας άλλης ενορχήστρωσης, απ’ αυτήν που ο ίδιος γέννησε.
Αυτό όμως δεν έρχεται σε πλήρη αντιδιαστολή με τα "Μεταφορές" του Κ. Βήτα που εκδόθηκαν από τον Σείριο;
Κατ’ εξαίρεσην! Είπαμε απλά να μη γίνει κανόνας. Υπάρχει η τάση των δυτικών αναπτυγμένων κοινωνιών να γίνονται υποτιθέμενα καινούργια πράγματα, κάθε δυο μήνες να γεννιούνται συγκλονιστικές δημιουργίες. Δίχως βέβαια να έχουμε προλάβει να αφομοιώσουμε αυτό που έχει προϋπάρξει. Σας ερωτώ κι εγώ, έχουμε αφομοιώσει δηλαδή το έργο του Χατζιδάκι ή του οποιουδήποτε μεγάλου συνθέτη, ώστε να το θέλουμε κι από άλλη οπτική γωνία;
Τι γίνεται με τις ανέκδοτες κινηματογραφικές μουσικές του Χατζιδάκι;
Υπάρχει ένας τεράστιος όγκος υλικού από τις δουλειές του στο εξωτερικό. Αρχίζει μια συστηματική έκδοση αυτών ακριβώς των μουσικών από φέτος. Ευελπιστώ να εκδώσουμε μέχρι τα Χριστούγεννα δύο κινηματογραφικά σάουντρακ, το "Ήρωες" και το "Μάρτλετς Τέιλ". Αυτή είναι από δω και πέρα η βασική δουλειά μου με τον Σείριο, η διαφύλαξη μέσω της διάδοσης του σημαντικού ανέκδοτου υλικού του Χατζιδάκι. Στη συνέχεια, θα εκδοθούν όλα τα πιανιστικά έργα με τον Γιώργο Λαζαρίδη, καθώς και ένα σιντί με αγγλόφωνα τραγούδια με ερμηνευτή τον Βασιλικό των "Ρέινινγκ Πλέζιουρ"!
Και το διαδίκτυο; Οι νέοι άνθρωποι μπορούν πλέον να μπαίνουν στο γιουτούμπ και να ανακαλύπτουν ολόκληρα έργα του.
Αυτό είναι παράνομο και πρέπει να σταματήσει! Το διαδίκτυο έχει μια ελευθερία και μία αναρχία αρνητική σε έναν βαθμό και θετική σε κάποιον άλλο. Δεν θα με πείραζε να ''ανεβαίνουν'' έργα που έχουν εκδοθεί, αλλά τα ανέκδοτα δεν επιτρέπεται. Και πρόκειται να αντιδράσω!
Θα ήθελα να σας ρωτήσω στο σημείο αυτό γιατί δε συνεχίσατε τη συνεργασία με τους κλασικούς χατζιδακικούς ερμηνευτές και κάνατε ανοίγματα με πιο εμπορικούς, ας μου επιτρέψετε, τραγουδιστές σαν την Ελευθερία Αρβανιτάκη;
Πιστεύω ότι ολοκλήρωσαν τον κύκλο τους στο έργο του Χατζιδάκι. Αυτή είναι και μια χατζιδακική άποψη!
Σκληρό δεν είναι αυτό που λέτε;
Ναι, αλλά είναι αληθινό. Αντιλαμβάνεστε να κάνουμε συναυλίες με ανθρώπους που όπως είπα έκλεισαν τον κύκλο τους; Και επειδή αναφερθήκατε στην Αρβανιτάκη, που είναι το πιο διάσημο όνομα, σας λέω ότι είναι μια σπουδαία τραγουδίστρια που ενδεχομένως να μην το γνωρίζει ούτε η ίδια. Μακάρι το θέμα εμπορικότητα να εκπροσωπείτο από φωνές όπως της Αρβανιτάκη. Τότε τα πράγματα ίσως να ήταν διαφορετικά στο ελληνικό τραγούδι.
Δεν αντιλέγω, άλλωστε η Αρβανιτάκη τραγούδησε Μεγάλο Ερωτικό στον Σείριο με τη Γαλάνη υπό τη διεύθυνση του ίδιου του Χατζιδάκι, απλά δεν υπήρξε ποτέ χατζιδακική ερμηνεύτρια.
Κοιτάξτε να δείτε, ακούω κατά καιρούς αυτούς τους κλασικούς χατζιδακικούς ερμηνευτές που λέτε, στις ηχογραφήσεις με τον Χατζιδάκι και δεν έχω την άποψη ότι ήταν αυθεντίες σ’ αυτό που έκαναν. Η μοναδική που ήταν ακριβώς, ίσως και παραπάνω από τις προσδοκίες του Χατζιδάκι, μέσα στη μουσική του ήταν μόνο μία: η Φλέρυ Νταντωνάκη! Όλοι οι άλλοι απέχουν μακράν, χωρίς να θέλω καθόλου να μειώσω τη σημασία τους και τη συμβολή τους στο ελληνικό τραγούδι!
Η Μαργαρίτα Θεοδωράκη σε πρόσφατη τηλεοπτική της εμφάνιση δήλωσε ότι προσεγγίζει τη Νατάσσα Θεοδωρίδου ή τον Πασχάλη Τερζή για να ερμηνεύσουν έργα του Μίκη. Πως θα φανταζόσασταν εσείς την Κρασογιώργαινα με τον Νότη Σφακιανάκη, που λέει ο λόγος;
Ε, καλά, αυτό ανάγεται στη σφαίρα του σουρεαλισμού! Μου είναι δύσκολο να μιλήσω για κάτι τέτοιο, ο καθένας έχει την ευθύνη των λόγων του. Σε ότι αφορά τον Μίκη Θεοδωράκη, έχω ένα πολύ μεγάλο σεβασμό σ’ αυτόν τον άνθρωπο και ως εκ τούτου νομίζω ότι πρέπει να προχωρήσουμε στην επόμενη ερώτηση!
Μιλήσατε πριν για εκδόσεις ανέκδοτου υλικού του Χατζιδάκι. Επιμελείστε ακόμη και τις επανεκδόσεις που γίνονται κατά καιρούς των παλιότερων έργων του;
Με βάση τα συμβόλαια που είχε φτιάξει ο ίδιος, έχω την επίβλεψη όλων των επανεκδόσεων. Κυκλοφόρησαν ξανά όλα τα έργα στην EMI κι ήρθε κι η σειρά της Λύρα. Ενώ είχαμε ξεκινήσει συνεννοήσεις, για κάποιον απροσδιόριστο λόγο βγήκανε ο Μεγάλος Ερωτικός, η Εποχή της Μελισσάνθης και οι Μπαλάντες της οδού Αθηνάς με έναν απαράδεκτο αντιχατζιδακικό τρόπο. Κινητοποιήθηκα, αποσύρθηκαν απ’ την αγορά κι είπαμε τώρα να κυκλοφορήσουν βάσει των προδιαγραφών του Χατζιδάκι. Μια δεύτερη παρανομία που συντελέστηκε ήταν πρόσφατα. Πάω στο περίπτερο και δυο μέρες πριν τη 14η επέτειο του θανάτου του Χατζιδάκι, βλέπω στον Επενδυτή την Τραβιάτα μαζί με Σάμερ Χιτς και διάφορα άλλα. Πριν από λίγα χρόνια, μου είχε ζητήσει η Βάσω Παπαντωνίου να εκδοθεί το έργο σε διπλό σιντί με το δίφωνο και το είχα επιτρέψει. Φαίνεται όμως ότι είχε μείνει κάποιο στοκ και θέλησαν να το πουλήσουν ξανά στο πλαίσιο μιας εμπορικής λογικής και μάλιστα προ της επετείου του θανάτου. Έστειλα ένα εξώδικο, λέγοντας πως μελλοντικά θα καταφύγω στα ένδικα μέσα. Δεν έχω καμία προκατάληψη ούτε με τους επιχειρηματίες, ούτε με τους εκδότες, αρκεί να σέβονται τις προδιαγραφές του έργου. Κατά τα άλλα, συνεργάζομαι έως και εξαιρετικά μαζί τους, όπως στην περίπτωση της ΕΜΙ!
Συνεργαζόσασταν επίσης μέχρι πρότινος με τον Νίκο Κυπουργό. Πως και αποσχίστηκε από τον Σείριο κι έφτιαξε δικό του λέιμπελ;
Δεν αποσχίστηκε, αλλά ολοκληρώθηκε κι εδώ ο κύκλος της συγκεκριμένης σχέσης του Νίκου με το χατζιδακικό υλικό. Είναι ένας θαυμάσιος άνθρωπος με πολύ μεγάλο ταλέντο, αλλά έδινε ίσως πάρα πολύ χρόνο στο γεγονός αυτό εις βάρος της προσωπικής δουλειάς του. Ο Νίκος παραμένει φίλος, εάν χρειαστεί θα τον συμβουλευθώ, πάντως ο κοινός κύκλος μας ολοκληρώθηκε.
Στη φετινή επέτειο του θανάτου του Μάνου Χατζιδάκι παρουσιάστηκαν στο Μέγαρο το Blue με τον Γιώργο Μουλουδάκη στην κιθάρα, όπως και το έργο Ραγκτάιμ του Μηνά Αλεξιάδη, αφιερωμένο στον Μάνο Χατζιδάκι. Πήγατε σ’ αυτή την εκδήλωση;
Όχι! Δεν πηγαίνω ποτέ στις εκδηλώσεις της Ορχήστρας των Χρωμάτων, έχω διαχωρίσει τη θέση μου! Είναι μια καλή ορχήστρα, που δεν είχε τη συνέχεια που οραματιζόταν ο Μάνος. Αυτό έχει να κάνει και με τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει όλα αυτά τα χρόνια. Διαχώρισα τη θέση μου εξ αιτίας της αμετροέπειας που επέδειξαν! Αντιλαμβάνομαι τα πρώτα χρόνια να θέλουν να συνδέονται απόλυτα με τον Χατζιδάκι, ώστε να έχουν ισχυρό προφίλ. Επίσης, δέχτηκα προσωπικές επιθέσεις, επειδή τους εμπόδιζα να καπηλευτούν το έργο του Χατζιδάκι, το οποίο κατά κύριο λόγο δεν είναι συμφωνικό. Ο ίδιος ο Χατζιδάκις, τέλος, δεν επιθυμούσε να παίζει έργα του η Ορχήστρα των Χρωμάτων για ηθικούς και κυρίως μουσικούς λόγους. Δεν έχω συμφέρον να μην υπάρχει η Ορχήστρα των Χρωμάτων, αλλά έχω συμφέρον να μη ζει σε βάρος του έργου του Χατζιδάκι!
Χρησιμοποιείτε βαριές εκφράσεις. Να υποθέσω εξ αιτίας της προσωπικής επίθεσης που αναφέρατε ότι δεχθήκατε;
Το έχω υποστεί αυτό εδώ και 14 χρόνια. Με είχε προειδοποιήσει ο ίδιος ο Μάνος. Πρώτα θα σου επιτεθούν οι φίλοι μου, μου είχε πει, μετά οι δημοσιογράφοι! Είχε δίκιο!
Όπως ο Στάθης Τσαγκαρουσιάνος που σας κατακεραύνωσε απ’ την Ελευθεροτυπία για τους Όρνιθες με το τσίρκο των Γάλλων.
Δεν του άρεσε και σέβομαι την άποψη του. Ειδικά ο Τσαγκαρουσιάνος δεν ανήκει στην περιοχή αυτή των συγκεκριμένων δημοσιογράφων. Η παράσταση αυτή δεν έγινε σε ένα χώρο που τηρούσε τις προϋποθέσεις.
Τότε πώς το επιτρέψατε να γίνει;
Είχαν προχωρήσει πολύ τα πράγματα, είχαν υπογραφεί συμβόλαια και υπήρχαν μεγάλες ποινικές ρήτρες. Οι άνθρωποι εργάζονταν μήνες γι’ αυτή τη δουλειά, δε μπορούσα να την παγώσω. Θα ήταν ανήθικο από μέρους μου. Τώρα, το ότι δεν άρεσε του Τσαγκαρουσιάνου, τον οποίο εκτιμώ πολύ, δε σημαίνει και τίποτα. Όπως δε σημαίνει ότι όλα αυτά που κάνω είναι και συγκλονιστικά. Πάντως, εμένα μου είχαν αρέσει εκείνοι οι Όρνιθες.
Μέχρι και λίγα χρόνια πριν υπογράφατε τα σιντί του Σείριου ως Γιώργος Θεοφανόπουλος – Χατζιδάκις. Σιγά – σιγά το Θεοφανόπουλος εξαφανίστηκε. Κλείνοντας, θα θέλατε να μου πείτε για ποιο λόγο;
Το πρόβλημα σ’ αυτήν εδώ τη χώρα είναι το αυτονόητο. Σας αρέσει, δεν σας αρέσει, είμαι ο γιος του Μάνου Χατζιδάκι! Όπως εσείς έχετε το όνομα του πατέρα σας, έτσι το έχω κι εγώ! Θα χρησιμοποιούσα το όνομα του βιολογικού μου πατέρα εάν δεν υπήρχε αυτός ο ρατσισμός κι η καχυποψία στην περιρέουσα ατμόσφαιρα! Έχω βιώσει απίστευτες καταστάσεις, οι οποίες όταν εντάθηκαν αποφάσισα να βάλω για λίγο στην κατάψυξη το άλλο μου όνομα. Ούτε το απορρίπτω, ούτε δεν το περιέχω, είναι όμως τόσο γελοίες όλες αυτές οι επιθέσεις που οφείλω να προστατευθώ!
* Η συνέντευξη με τον Γιώργο Χατζιδάκη έγινε τον Ιούλιο του 2008 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Δίφωνο (τεύχος 153, Ιούλιος - Αύγουστος 2008)
** Η ερώτηση μου περί διαδικτύου και γιουτούμπ μαζί με την απάντηση του Γιώργου Χατζιδάκι αποσπάστηκαν από μία ακόμη συνέντευξη που μου παραχώρησε για το ΠΟΝΤΙΚΙ AΡT (τεύχος 280, Πέμπτη 27 Σεπτεμβρίου 2012)
Πηγή: www.lifo.gr
